Vernis komt van ver

LinguaLog heeft geen zin meer in voetbal en schrijven daarover. Dat is niet omdat Nederland allang uitgeschakeld is, en dat is ook niet omdat LinguaLog in de diverse pools er niet zo goed voorstaat:

LinguaLog heeft een andere actualiteit, een persoonlijke: het is mooi weer en bijna vakantie, en er was nog wat buitenschilderwerk te doen. Afijn, het zit erop en nu is het tijd voor een column.

Via verven kom je dan al gauw op vernissen, meer speciaal op het voltooid deelwoord. Je ziet het vaak geschreven als ik heb vernist; LinguaLog heeft nog op school erin gehamerd gekregen dat het gevernist is, maar veel mensen zijn dat vergeten. Bij de meeste werkwoorden die met ver- beginnen, is ver een voorvoegsel, en dan krijgt het voltooid deelwoord geen ge-. Nederlanders doen dat bijna altijd goed.

LinguaLog las laatst ook 'De politie heeft een man verbaliseerd'. Verbaliseren is afgeleid van het Latijnse woord verbum/verba, dat woord betekent; in de zestiende eeuw is verbaliseren overgenomen uit het Frans met de betekenis mondeling discuteren voor het gerecht. Ver- is hier dus ook geen voorvoegsel en daarom moet je zeggen geverbaliseerd.

Ook bij vernissen is zoiets aan de hand. Het woord heeft niets te maken met een nis waar iets aan veranderd moet worden. Vernis is bij nadere beschouwing een geoniem: een woord dat van een plaatsnaam afgeleid is.

Rond 245 voor Christus trouwde de Macedonische prinses Berenike met de Egyptische koning Ptolemaeus III. Ter gelegenheid daarvan noemde hij de stad Hesperis naar zijn vrouw. Vanuit Berenike werd hars geëxporteerd. De Grieken spraken de naar de stad genoemde hars uit als verenike. In het middeleeuws Latijn werd dit veronice. De Italianen maakten daar vernice van en de Fransen vernis.

Lang heeft deze harsexport trouwens niet geduurd, met de verovering door de Romeinen in 30 voor Christus kwam er een einde aan. De laatste telg uit het Ptolemaeëngeslacht was trouwens Cleopatra. In de late middeleeuwen werd de stad opnieuw vernoemd, nu naar de vrome islamiet Marsa ibn Ghasi, tegenwoordig beter bekend als het Libische Benghazi.
LinguaLog hoopt dat u het nu nooit meer fout doet. Zij is ervan overtuigd dat het helpt als je weet waarom iets is zoals het is. En een verhaal erachter is dan ook nog mooi meegenomen.