LinguaLog is met vakantie geweest in Tsjechië en taalkundig gezien is zo'n vakantie bijzonder leerzaam. Ingewijden weten dat LinguaLog zich de afgelopen jaren beziggehouden heeft met Pools.
Pools en Tsjechisch zijn beide West-Slavische talen en vertonen nogal wat overeenkomsten. Ook verschillen, en dat maakt zo'n vakantie reuze interessant.
Polen kijken een beetje neer op het Tsjechisch, en de Tsjechen vinden dat de Polen deftig spreken. Een (vertaald) voorbeeld hiervan zien we in de beleefdheidsvorm. In het Tsjechisch gebruik je daarvoor de tweede persoon meervoud, net als in het Frans. Het Pools zegt in zo'n geval: "Kan mevrouw/mijnheer mij even helpen?"
Afijn, LinguaLog trok ruwweg de conclusie dat die twee talen zich ongeveer verhouden als Nederlands en Duits.
LinguaLog had ook ergens gelezen dat het Tsjechisch heel veel leenwoorden en leenvertalingen uit het Duits heeft, en die opmerking was niet positief bedoeld. LinguaLog kwam in de supermarkt een woord tegen dat veel overeenkomst vertoont met het Nederlands, en juist helemaal niet met het Duits. Het Nederlandse woord groente is afgeleid van groen, maar worteltjes heten ook groente. Precies hetzelfde zien we in het Tsjechisch: zelenina betekent groente in het algemeen, afgeleid van zelený, groen. Redelijk uniek: in de Romaanse talen bestaat het woord verdura, maar dat slaat alleen op groene groente. Het Duitse Gemüse is verwant met het Nederlandse moes. Overigens: in het Pools heet groente owoce en dat betekent in het Tsjechisch fruit.
Het bekendste leenwoord uit het Tsjechisch is robot. Dat woord is in 1920 verzonnen door de Tsjechische schrijver Karel Čapek. Het is afgeleid van het woord robota, dat herendienst betekent. In talen als Russisch en Pools heeft het woord nog de oorspronkelijke neutrale betekenis van werk. Ook het Slowaaks kent het woord zo nog, maar het Tsjechisch niet meer, voor zover LinguaLog heeft kunnen vinden. Robota is trouwens verwant met het Nederlandse woord arbeid.
In het kasteel van Praag stuitte LinguaLog ineens op het woord defenestrace. Dat is natuurlijk geen Tsjechisch: we zien er de elementen de- (naar beneden) en fenestra (raam in Romaanse talen) in. Er zit een heel verhaal aan vast, dat speelde aan het begin van de Dertigjarige Oorlog (1618-1648):
In 1617 was de katholieke Ferdinand II koning van Bohemen geworden. De protestanten voelden zich door zijn maatregelen achtergesteld en hun leider riep op tot opstand tegen de katholieken en tot defenestratie (dit was een al eerder beproefd recept om van je tegenstanders af te komen). De protestanten drongen het kasteel van Praag binnen, waar de katholieken een vergadering hielden. Op het moment dat zij binnenkwamen, waren er maar drie mensen aanwezig, en zij werden uit het raam naar beneden gegooid. Als door een wonder overleefden ze: volgens de katholieken was dat dankzij ingrijpen van boven; volgens de protestanten vielen ze in een hoop paardenmest.
Hoe dan ook: dit was de tweede keer dat er in Praag defenestratie plaatsvond. Er zouden nog vele gevallen volgen, niet alleen in Praag. Op de Engelse Wikipedia staat een hele lijst, die loopt tot in deze eeuw.
Na shledanou – tot ziens!
Geen opmerkingen:
Een reactie posten